fredag 25. oktober 2013

64: Motførestillingar

Rudolf Steiner var ikkje berre velkjend, han var ein slags A-kjendis i byen her. Men mellom journalistkollegaene på pressekonferansen kjende han seg utanfor, som ein dei andre ikkje tok heilt alvorleg, ein dei kunne smile høfleg overberande til og snike framom i køen. Til og med dei to utsendingane frå den intellektuelle vekeavisa prikka han på skuldra og drog han attom seg. Me har ein deadline, forstår du, sa dei.
Det gjorde ikkje han så mykje. Han hadde ikkje lyst til å vere der, og han visste ikkje kva han skulle spørje om.
Ein av kollegaene frå Media Osen sa: Dette er jo eigentleg di sak, Rudolf. Du var jo den fyrste som påviste samanhengane. Han sa høgt til journalisten frå riksavisa:
Rudolf Steiner her dekte bortføringa av jenta på direkte radio! Han var den fyrste som konfronterte politiet med samrøra med islamistane!
Så fint! svarte riksjournalisten over skuldra, og så la han til litt lågare, men framleis slik at alle som stod i kø, kunne høyre det: Det skulle no berre mangle om ikkje ein lokalradio fekk med seg slike hendingar. Men kritisk søkjelys? Og så lo han. Og så lo dei andre òg – dei lokale òg, i alle fall dei som kom frå aviser. Dei ville heller vere på lag med rikskollegaene enn med ein lokal radiosjarmør.
Rudolf Steiner sin nedtur hadde teke til alt medan han var på direkten på fredag kveld. Det hadde utvikla seg til ein dragkamp med Kent Karlsen om initiativet i studio. Rudolf Steiner hadde reagert seint – han skulle jo sende heile tida, og motførestillingane mot det han heldt på med, var meir å rekne som skurring i undermedvitet enn konkrete tankar. Men då Kent Karlsen konfronterte vaktsjefen og han høyrde undertona i vaktsjefen si røyst, då hadde han brått sett seg sjølv og situasjonen utanfrå. Det fylte han med skam å tenkje tilbake på det.
Han hadde vore så oppteken av å lage eit godt program med oppsiktsvekkjande avsløringar at han altfor seint hadde sett korleis Kent Karlsen brukte han.
«Er dette eit radioprogram?» hadde vaktsjefen spurt. Og det spørsmålet hadde rulla i hovudet til Rudolf Steiner heile helga etterpå.
Kva er eit radioprogram?
Eit radioprogram er ei forteljing om eit utsnitt av Røynda. Han hadde ingen draumar om at eit radioprogram skulle fortelje sanning, for sanninga er som regel alt for kompleks og samansett til å få plass i eit radioprogram. Einkvan si oppleving av kva som er sant, eller berre ein refleksjon eller eit uventa motspørsmål til sanninga – det var ambisjon meir enn god nok for han. Men han hadde eitt krav som han heldt heilag: At det måtte ikkje vere tvil om kven som snakka. Eit Rudolf Steiner-program var ei forteljing der forteljaren var Rudolf Steiner. Det måtte folk kunne stole på. Og det hadde det ikkje vore heile den fredagen. Kent Karlsen hadde smilt seg innpå han som det ideale intervjuobjekt, stroke han vart og glatt og medhårs over vetlefingeren – og så brått teke heile handa hans i eit lammande grep. Rudolf Steiner hadde late namnet sitt bruke til å stemple politiet som konspirator og til å oppmode til sjølvtekt utan at han sjølv stod inne for nokon av delane.
Laurdag morgon hadde Eva Trotto Moe ringt. Ho hadde vore sterkt alterert.
Du skulle skamme deg, Rudolf Steiner! Hadde ho ropt med det same han tok telefonen. Tenk å kalle Mehmet Habini for terrorist! No er han død. Han og alle dei andre som hjelpte vesle Ingrid ut av fangenskapet hos Kent Karlsen! No er ho morlaus. Alle vaksne rundt henne er borte!
Kven er det som ringjer? hadde han sagt, for å vinne tid, for å sjå om dette kunne verte borte, heller.
Du høyrer godt kven som ringjer. Eg høyrde på sendinga di før dette fryktelege hende – eg tenkte at du tulla deg bort. Men eg hadde aldri trudd at det skulle verte så – så jævleg! Ho hadde gråte. Han hadde spurt om han skulle kome bort til henne. Ho hadde bede han reise til helvete. Men så hadde dei snakka litt, og så sa ho at han kunne stikke innom på vegen om han ville. Han hadde gått dit, dei hadde drukke indisk te og ho hadde snakka og snakka om att og om att om det som hadde hendt, og det ho hadde gjort. Ho var som i ein feber. Ho var ikkje sint på han, sa ho, ho var berre så oppøst, så ulukkeleg, få fortvilt. Det var så uoppretteleg. Det hadde gått så fort. Det var så skræmande. Ho var så sint. Så full av sorg. Så full av avmakt. Ho ville banne, ho ville rope etter Gud.  
Ho hadde vore aleine med dei fire døde og den skrikande Ingrid i ei uendeleg tid, aleine med barnet si botnlause sorg. Ho hadde høyrt fragment av historia hennar, om Sander, om mannen som hadde drepe og truga med å drepe. Barnet hadde vore heilt sikker på at det var Kent Karlsen som hadde organisert desse drapa òg. Ho hadde ropt at ho ikkje kunne leve meir, at ho ville til mamma, til Sander.
Eva hadde sprunge mot politibilen då den endeleg kom, men framleis hadde det teke uendeleg tid før nokon hadde kome for å ta seg av jenta. Ho hadde identifisert mordaren, og ho hadde vore med til fyrste avhøyr som augnevitne til drapa. Seint på natt hadde dei køyrt henne heim. Han som køyrde henne, hadde sagt at ho måtte ringje til nokon om ho hadde nokon ho kunne ringje til. Men ho hadde ikkje ringt. Ikkje før om morgonen. Då hadde ho ringt til Rudolf Steiner. Alle kjenslene i henne hadde toppa seg i eit veldig raseri mot han.
Kvifor sa du at dei var muslimar? hadde ho spurt.
Kjeldene …, sa han.
Hyklar! sa ho. Du hadde ingen kjelder – du var mikrofonstativ for ein einaste mann – og han var sjølv den som var skuldig i bortføring!
Eg visste ikkje …, sa han.
Nettopp, sa ho.
Det hadde vorte stille ei stund, ei slags ventetid medan erkjenninga sokk. Så hadde ho sagt nærast til seg sjølv:
Eg tenkte at eg ikkje hadde noko med det …
Han hadde ikkje sagt nokon ting, for inni hovudet på Rudolf Steiner hadde eit uhyggjeleg spørsmål teke form:
Var det hans forteljing som hadde utløyst mordaren si handling?
Og det spørsmålet song der enno, medan han stod attom alle dei viktige journalistane og venta på tur til eit særintervju med kriminalsjefen.
Riksjournalisten med dei kritiske spørsmåla hadde vorte ein slags hovudperson i rommet. Alle bukka han fram, for alle vil høyre hans spørsmål før dei justerte sine eigne. Dei minst erfarne og dei som ikkje brydde seg om spelereglar og yrkesetikk, stakk mikrofonane sine fram for å få opptak av ordvekslinga mellom han og kriminalsjefen. Han hadde ikkje nye spørsmål. Men han kalla morda for ein frigjeringsaksjon ein gong til. Svara var berre utanomsnakk og terping på at tre saker var oppklarte og at det ikkje fanst noka fjerde sak.
Etter Vera Vidreid intervjua han politimeisteren. Han var meir defensiv. Han ville gjere undersøkingar, sa han. Påstandar om samkvem med kriminelle må takast på alvor, sjølv om han ikkje hadde grunnar til å tru – men som sagt, undersøkingar.
Gransking? spurde riksjournalisten.
Me får sjå, sa politimeisteren.
Altså gransking? sa riksjournalisten.
Ja, sa politimeisteren.
Kan du seie det i ei full setning? sa riksjournalisten.
Påstandar om samkvem med kriminelle må takast på alvor sjølv om me ikkje har andre grunnar til å tru at det kan ha hendt noko slikt. Så me skal undersøke saka.
Du vil setje i verk ei gransking?
Ja – du kan godt kalle det gransking om du absolutt vil, sa politimeisteren.
Då Rudolf Steiner endeleg kom fram til kriminalsjefen, var dei fleste andre i ferd med å pakke saman utstyr. Mange var gått.
Det var frå mitt radioprogram det vart ringt inn, sa han.
De vil få høyre frå oss om den saka, sa Vera Vidreid.
I ettertid har me granska kjeldene våre. Er det slik at opphavet til denne påstanden om ei muslimsk bortføringsgruppe er ein person som sjølv hadde bortført den tidlegare stedottera si?
Vidreid såg lenge på han, det var tydeleg at ho vog orda sine – men til sist sa ho berre: Ja.
Er det så at denne mannen tidlegare er dømd for vald i nære relasjonar?
Ny pause. Nytt : Ja.
Hadde mora til dette barnet særskilte sikringstiltak?
No var Vera Vidreid tydelegvis ferdig med tenkjepausane. No sa ho berre: Ja.
På grunn av trugsmål frå denne mannen?
Eg kan ikkje kommentere detaljar i valdssikringssaker.
Har han vore tiltalt for uaktsamt drap på bror til den bortførte jenta?
Ja – men han vart frikjent av mangel på prov.
Var det dette som var bakgrunnen for mor si sterke uro over at denne mannen hadde bortført jenta?
Det er vel rimeleg grunn til å tru det.
Kvifor fekk ho ikkje hjelp av politiet då ho melde saka?
Jourhavande etterkom eit krav frå stefaren sin advokat om at saka skulle avvente konklusjonen til Fylkesnemnda for sosiale saker.
Sett i ettertid – var det ei klok avgjerd?
Det vil eg ikkje kommentere no.
Skal det granskast? sa Rudolf Steiner og smilte.
Vera Vidreid såg på han. Ho lo med auga, men heldt seg alvorleg. Dette sorterer under politimeisteren, sa ho.
Kor er jenta no? sa Rudolf Steiner.
I ein førebels plassering. Velferda arbeider med ei permanent løysing, sa ho.
Takk, sa han.
Det var vel den siste? Takk for i dag, sa ho.
Det var berre lokale journalistar att. Ein av dei var ein ung mann med store briller. Han heitte Ronny Briseid og var den sist tilsette i Media Osen. Han var ivrig og arbeidde hardt for å skaffe seg ein fast plass i redaksjonen.
Kven – eg meiner – trur du ikkje dei var muslimar? sa han.
Eg trur ikkje det har noko å seie kva dei trudde på. Dei ville hjelpe mora og barnet. Og no er dei døde, sa Rudolf Steiner.
Men Kent Karlsen lever, sa Ronny Briseid.
Ja, sa Rudolf Steiner, og stappa den vesle opptakaren ned i skulderveska si.
Er det ei god sak?
Rudolf Steiner trekte på skuldrene. Det er ein del av heile forteljinga, sa han. Om det er ei god sak, kjem an på auga som ser.
Han visste så godt kven auga som ser, sat på, og kor dei ville vere vende før han kom attende til redaksjonen. Truleg var den dramatiske forteljinga alt ute over Riksnettet, både dei muslimske kidnapparane, det naive politiet og den tragiske overreaksjonen til han som ville frigjere jenta. Det vart ikkje lett å kome inn som sistemann med ei forteljing der både helte- og skurkerollene var bytte heilt om.
Kan eg intervjue deg? sa Briseid.
Meg? Kvifor det?
Til laurdagsmagasinet. Då kjem alt dette til å sjå heilt annleis ut enn det gjer no – til og med for sjefane på desken.
Kva vil du spørje meg om då?
Ronny Briseid svara ikkje. Han hadde brått eit kamera og ein mikrofon i handa, han tok dei visst ut av lause lufta. Ta forhistoria om kvifor Kent Karlsen var studiogjest? sa han.
Det var så mykje som hende – me hadde bruk for ein med oversyn, ein som kunne setje alle brokkane saman til ei heil forteljing. Det var konkursen på Tekstilen, drapet på Malin Meyer og på Angelique Fuglesang – og så var det oppstyret ved moskeen. Kent Karlsen såg ein samanheng i alt dette – og han var flink til å forklare det i korte ord. Tanken om at alt var lekk i ei samansverjing mot byen her, var òg ei god forteljing. Han var spissformulert og snakka i korte setningar.
Vart du brukt?
Rudolf Steiner såg ulukkeleg på kollegaen som hadde uttalt høgt det spørsmålet som Eva fyrst hadde reist, og som han sjølv hadde repetert gjennom heile helga. Eg er redd for det, sa han. Eg er veldig redd for det. Eg vågar ikkje tenkje på om det kan ha … Eg meiner – om konsekvensane …
No går hovudstraumen i media der du var på fredag – medan du sjølv no ser ei heilt anna historie?
Ja. Privat vald, ei desperat mor – gode menneske som gav livet for å hjelpe henne. Og eit morlaust barn …
Takk, sa Ronny Briseid.
Rudolf Steiner såg seg sjølv i det sprekkeferdige andletet framfor seg. Ein nykomar i faget som forstod poenget med å tenkje annleis og å sjå nokre dagar fram, ein som hadde oppdaga at uansett kva som kom ut av gravinga til den flokken som no kappsprang med variantar av den same forteljinga, så kom det til å verte spørsmål etter andre vinklar og versjonar mot slutten av veka. Etter kvardagar med action vil alle deskar gjerne ha litt human touch når det går mot helg. Det hadde denne unge mannen alt skaffa seg med den lokale A-kjendisen sitt ulukkelege blikk.
Du får bruke det med forstand …

Eg skal bruke det som du ville ha gjort, sa den unge mannen med brillene. 

Til avsnitt 65

Boka er no i sal









Ingen kommentarer:

Legg inn en kommentar