Romanen "Til minne om Linda" til no:
I tre vinterveker i fjor vart byen skaka opp av uforklarlege hendingar. Så la han seg til att. Det såg ut som at han la seg til på same vis som før, som han har brukt å ligge i all si tid. Men poenget med denne forteljinga er jo å drøfte om det verkeleg kan vere så enkelt, om det kan finnast ein så likefram snarveg til å fatte framtida.
mandag 15. juli 2013
20: Tilskodarar
(Samandrag 1-19)
Det var den 11. dagen i månaden, ein torsdag. Passasjer 81 publiserte dette om lag kl 16:
Angelique Fuglesang
Det var den 11. dagen i månaden, ein torsdag. Passasjer 81 publiserte dette om lag kl 16:
Ettermiddagsblogg: Modales.
Av Passasjer 81 (Torsdag 11):
Elvis er
i opprør. Han har ein heilt annan farge i andletet enn han brukar, ikkje rett
raud, men mørkare enn vanleg, meir
latinsk, vakrare. Lady Raud snakkar i telefon, det er slik me alle får høyre
kva som har hendt:
Uavhengig
av kvarandre har ei riksavis og ein nasjonal fjernsynskanal ringt til Elvis og
spurt han om byen vår er farlegare enn andre.
Grunnen til at dei ringte han var at han var den einaste politikaren som
hadde teke opp spørsmålet om det som hende med Lolita.
Eg vil
tru Lady Raud snakkar med ein kampanjeleiar i partiet til Elvis eller noko. Ho
seier med kraftig røyst inn i telefonen at han hadde gjort det heilt klart for
journalistane at det ikkje var drapet han hadde kritisert, men praksisen til
skulen med å sende unge på arbeidstrening saman med utilreknelege. Men det var jo til inga nytte – har media
fyrst bestemt seg for ein vinkel, så fylgjer dei den. Det står fast og er
utanfor diskusjon. Så om ikkje media kan
gjerast til lags, så må ein få fram på
andre måtar for Opinionen at konfliktlinene går heilt andre stader!
Ho har
nok ikkje fått jobben enno, tenkjer eg, for ho seier «ein» og ikkje «me». Men
ikkje før har eg tenkt det, så er avtalen tydelegvis gjort: Detaljane tek me i
morgon, seier ho, i krise er me alltid klare på kort varsel!
Og så
fylgjer ein lang diskusjon om den særskilte mentaliteten som herskar i vår by.
Det har med historia å gjere: Kringsettingane under trettiårskrigen, samhaldet
under revolusjonane, dei kulturelle
særtrekka, homogeniteten i befolkninga, den religiøse arven. I denne byen vert ingen gløymd eller
overlatne til seg sjølve når ulukke eller urett rammar. Her finst ikkje
marginaliserte grupper. Me skal ikkje vektleggje kvifor sume mektige krefter
freistar spele opp fordomar om at byen vår har heilt andre karaktertrekk. I
underteksten forstår jo alle det! Seier ho og ler.
Elvis
smiler og ser nøgd på henne. Eg anar ikkje kva ho siktar til, men det gjer
tydelegvis han. Det gjer vel gjerne han eller ho som ho snakkar med og, ho må i
alle høve ikkje forklare nærare. I staden går dei over til å diskutere kven som
kan setje ord på dette. «Han sjølv» vert nemnd tidleg, og det er ikkje
vanskeleg å skjøne at det gjeld Elvis. Så treng dei ein utviklingshemma og ein
innvandrar.
Alvarez
set seg over til meg og spør lågmælt: Kva er det som står på? Eg trur dei bur
seg på mottiltak mot noko som kjem på Siste Nytt-sendingane i kveld, seier eg.
Noko dei oppfattar som eit angrep på byen og på partiet deira. At byen er
farleg? Spør han. Det har visst vore endå eit drap, seier eg. Uff, seier han.
Ikkje same staden vel? Nei, nei, seier eg. Ikkje same staden.
Det har
jo vore på radioen. Eit nytt pistoldrap på ein arbeidsplass. Denne gongen ein
plass med så å seie berre utanlandske arbeidstakarar. Den einaste kvite var
sjefen der – og det var ho som vart funnen skoten. Det måtte ha hendt ein gong
mellom klokka tolv i går og i dag
tidleg, då ho vart funnen av tilsette som kom på arbeid. Ingen namn vart nemnt,
men Alvarez tok poenget nett som eg sjølv hadde gjort: Den strenge dame! Sa
han, og såg seg skrekkslagen rundt. Ho var definitivt ikkje der. Han hadde nok
alt registrert det – no var han sikker.
Jomfru
Maria! Seier han. Kva går føre seg? Han snur seg til Elvis og gjentek: Kva går
føre seg??
Eg trur
riksmedia kokar på ei historie om at me ligg i konflikt med marginaliserte
grupper, seier Elvis.
Alvarez
viftar han av, peiker på det tome setet der Mama Harjet brukar sitje, og seier:
Er det ho? Den strenge dame? Elvis skjønar ikkje, og Alvarez gjentek: Den nye
dame som drepen – på vaskeri med utlendingar – var det vår dame? Den strenge
dame som alltid sit der?
Eg
skjønar ikkje kven du snakkar om? Seier Elvis. Eg veit ikkje kven som er drepen
– dei har ikkje sagt noko namn enno. Og eg veit ikkje kven som brukar sitje
der. Det kjem vel alt an på kven som skal til eller frå? Det er då ikkje faste
plassar her, er det?
Lady
Raud seier: Er han filosof, seier du? Og så arbeider han på eit vaskeri? Ho
ler. Det var jo spesielt. Er han kommunist? Kan han snakke – eg meiner – har
han språk?
Alvarez
set seg tilbake til meg. Det er frykteleg! Seier han. Det må vere ho. Eg har
kjent på meg sida i går – at noko gale, seier han. Han ristar på hovudet og
snakkar som til seg sjølv. Og vesle jente
– enno ikkje gravlagd. Og no - strenge dame. Kva er det som går føre
seg!
Du ser
ut til å vere den einaste som tenkjer på dei, seier eg. Han ser undrande på
meg. Alle andre ser berre ut til å tenkje på seg sjølve, seier eg. På omdømmet
sitt eller planane sine eller budsjetta eller prosjekta eller retningslinene
sine.
Du
tenkjer på dei? Seier Alvarez, og ser så intenst på meg at eg ikkje greier å
møte blikket hans, eg ser bort på Lady Raud og opnar munnen for å fortelje
Alvarez at eg har tala med denne filosofen som ho tydelegvis sit og snakkar om.
Modales,
seier han, før eg kjem i gang. Vi har eit ord på chilensk som heiter modales.
Her finst eit ord som er betre. Det
heiter folkeskikk. Modales er dei danna sine krav om korleis dei fattige og
uskolerte skal oppføre seg for å bli mødt med respekt. Folkeskikk er noko anna
– det er eit demokratisk ord. Det gjeld like mykje den andre vegen: Det er eit
krav om korleis både fattig og rik skal oppføre seg mot kvarandre.
No er
det eg som ser undrande på han.
Og du
les.
Angelique Fuglesang
Det er ikkje enkelt
for ein filosof og ei dame med datakurs å finne eigarar og styreleiar til sin
eigen arbeidsgjevar når dei står på ein parkeringsplass utan anna enn kvar sin
mobiltelefon å hjelpe seg med. Den eine var mest tom for straum og den andre
var ein kontanttelefon med berre nokre få teljarSteg att.
Hadde me vore på
nett! Sa Linda.
Er ikkje Faadumo på
nett? Sa Mehmet.
Jo – det var ho. Ho
var ingen datanerd – men før Linda sin telefon gjekk tom for straum hadde dei
funne at sjefen heitte Angelika Fuglesang og var både daglig leiar, eigar og
styreleiar og var fødd i 1961 i alle rollane.
Men ho hadde ein revisor, og det måtte jo vere rette person. Mehmet
ville ha Linda til å ringe han og, men då ville ho bruke hans telefon. Ho måtte
ha straum på sin om Ingrid skulle ringe.
Revisor var ein
roleg eldre mann med dialekt nordvest frå. Jau – han hadde høyrt. Han vart
ikkje særleg overraska over at Fru Fuglesang ikkje hadde ordna seg med nokon
nestleiar – ho var ein uavhengig natur, sa han. Så vidt han kunne sjå ville det
vere arvingane som måtte avgjere kva som skulle hende vidare med firmaet. Han
visste sant å seie ikkje kven det kunne vere – ho hadde ikkje born etter det
han visste, det var skifteretten som måtte finn ut slikt. Men det kunne ta tid
– og uansett hadde jo verksemda plikter i høve til dei tilsette.
Han tenkte høgt medan
han snakka. Han rekna med at han ville bli utnemnt til bustyrar. Det hasta med
å få ei mellombels leiing på plass. Kunne dei komme nedom kontoret hans – helst
med det same?
Klokka halv fire var
Mehmet tilsett som midlertidig dagleg leiar og Linda som sekretær. Klokka fire
fekk dei nøklar og klarert lokale av politiet.
Det går opp og ned
her i verda! Sa Linda.
Mehmet sette seg til
å førebu neste dag, Linda sprang til bussen.
Det var tett som
vanleg, ho fekk berre ståplass. Ei av desse kvinnene som trur dei er aleine i
verda snakka høgt i telefon. Ho tykte det var pinleg, ho ville helst ikkje
høyre andre sine private samtalar, men det gjekk ikkje an å la vere. Så kom det
snart fram at samtalen ikkje var privat i det heile:
Han gjorde det heilt klart for journalistane at
det ikkje var drapet han hadde kritisert, sa kvinna. Det han hadde teke opp var
praksisen til skulen med å sende unge på arbeidstrening saman med
utilreknelege. Men det var jo til inga
nytte – har media fyrst bestemt seg for ein vinkel, så fylgjer dei den. Det
står fast og er utanfor diskusjon, sa ho.
Linda snudde seg og såg fort på ho som snakka.
Det var ei vakker kvinne, kledd i raudt. Ho sat ved sida av ein vakker, mørk
mann. Han såg oppkava ut, han kommenterte kvinna sin samtale. Det var han som
hadde snakka om drapet på Malin Meyer dagen før og. Ho bestemte seg for å
gløyme all god oppseding og tok til å lytte intenst til kvinna sin samtale og
mannen sine kommentarar.
Kan ikkje media kan gjerast til lags, så må ein
få fram på andre måtar for Opinionen at
konfliktlinene går heilt andre stader! Sa kvinna. Det høyrdest ut som at dei gjekk
over til å diskutere lokalhistorie, ho nemnde både trettiårskrigen og
revolusjonane, men så forstod Linda at dei drøfta kva som skulle vere
med i eit resonnement om kulturelle særtrekk i byen.
I denne byen fins ingen marginaliserte grupper,
sa ho. Me skal ikkje vektleggje kvifor sume mektige krefter freistar
spele opp fordomar mot oss – i
underteksten forstår jo alle det! Sa ho og lo, og mannen ved sida av
henne lo med og sette tommelen opp.
Linda fekk ikkje med seg så mykje meir. To
ungdomar som stod like bak henne tok til å diskutere ein lærar. Linda lurte ei
stund på om dei lo av han som viste seg å vere far til Malin Meyer, men
det kom snart fram at det ikkje kunne
vere det. Det måtte jo og vere måte på kor mange på denne bussen som skulle
snakke om det same som opptok henne sjølv. Ho spissa øyra att nett då ho gjekk
av bussen, for ho høyrde kvinna i telefonen sei:
Er han
filosof, seier du? Og så arbeider han på eit vaskeri? Ho lo. Det var jo
spesielt. Er han kommunist? Kan han snakke – eg meiner – har han språk?
Ingrid sat med stearinlyset i dag og. Der var
langsam, dvelande musikk i romet. Røynda er så vakkert tillaga: Når hendingar
rasar og drama spissar seg til, fins der genar i kvinnenaturen som hentar fram
lys og langsame songar og draumar om det viktige i universet: Livet og
Framtida.
Kjem Faadumo i dag og? Sa ho. Det er så godt når
ho er her.
Eg er så glad i deg, Ingrid! Sa Linda. Når eg
vert stor, vil eg bli som deg.
Og når eg blir stor, skal eg reise frå deg! Sa
Ingrid. Og begge lo. Før ho fekk spurt om Ingrid sin dag, var Linda i full gang
med å fortelje om sin.
Tenk! To mord! Sa Ingrid. Så frykteleg! Er det
den same mordaren?
Det kan eg aldri tru. Om ikkje det er ein
superklønete og superuheldig terrorist då, som alltid kjem for å massakrere når
der bare et einskildpersonar til stades!
Då får han kjeft i terroristforeininga! Sa
Ingrid.
Tenk at me kan le av dette! Sa Linda. Då Malin
Meyer vart myrda vart eg pisseredd – og no sit me her og tøysar med dette nye
drapet. Er du redd?
Eg er meir redd for å bli gravid.
Kva er det du seier? Du har vel ikkje....
Eg kan bli gravid no? Kan eg ikkje?
Ikkje før om fjorten dagar.
Det kjennes så – eg veit ikkje. Eg kjenner meg
mektig. Det som er farleg vert så smått.
Linda såg på dotter si og kjente det boble inni
seg. Ho var enno eit barn, men ut av barneandletet kunne ho sjå korleis det
ville vekse fram ei stor, vakker og sterk kvinne. Nett no tenkte ho at dei
kunne bli retta opp at, dei skadane som ho sjølv hadde påført barnet sitt då ho
gjekk med på at dei skulle rømme, at dei skulle bli løgnarar, at dei ikkje
skulle stå ved kven dei var. At dei skulle la redsla styre liva sine. Det er
det verste ein kan gjere mot eit barn, tenkte ho. Det gjorde eg. Det gjorde
Staten. I staden for å verne mot utsletting, sa
me at ho måtte lære å utslette seg sjølv. No er vi attende i Røynda. Og
Røynda råkar oss med alt ho har av brutalitet og vondskap. Men likevel sit
dotter mi her og seier at det farlege er blitt smått.
Telefonen ringde. Det var Mehmet.
No må du halde deg fast! Sa han. Eg har nett
snakka med Kent Karlsen. Han ringte og
fortalde om ein stor konspirasjon mot denne byen: Alt går så bra her, at
konkurrentar i hovudstaden vil spele opp fordomar. Det er venta at det kjem eit
frykteleg angrep på byen i rikssendinga i fjernsynet i kveld - dei kjem til å
sause saman dei to drapa som har vore og så kjem dei til å påstå at byen er på
kollisjonskurs med svake grupper. Men no
samlar byen seg til motåtak – og han vil ha meg til å halde ein kort tale under
eit spontant torgmøte som skal vere klokka ni i kveld.
Jøss! Sa Linda.
Så no har eg sett krafta hans. Det var
imponerande saker! Sa Mehmet.
Kva svarte du?
Ja, sjølvsagt. Eg tenkte eg skulle teste den
ynkelege sida hans og.
Kva meiner du?
Eg er ikkje heilt sikker. Men eg sit og førebur
meg no. Kom på torget, så får du høyre!
Abonner på:
Innlegg (Atom)