42: Dag 12 kl 16:00 - Ettermiddagsbloggen

             (Samandrag)    
             Det var fredag, den 12 dagen i forteljinga, den dagen som enda så grusomt. Klokka 16 publiserte Passasjer 81 den siste bloggen sin. Det var slik:

Tru. 

Av Passasjer 81:

Dette prosjektet nærmar seg slutten for min del. Det liknar litt på installasjonskunsten til Cai Guo Qiang. Eg såg utstillinga hans - «Eg vil gjerne tru» - i Bilbao for ei stund sidan[1] og eg kunne aldri gløyme den verda. Alt vert borte – medan ting vert til vert dei borte. Slik var bodskapen han sende meg. Han er sjølv det beste eksemplet: Han er blitt til i eit Kina som har blitt borte. Den dagen han ikkje er meir, er det og berre gulnande bilete att av det han skapte.

Den installasjonen som gjorde mest inntrykk på meg heitte Leigeinnsamlingsgårdsplassen. Eg du trur du kan ha interesse av å høyre heile historia.

Liu Wencai heitte ein godseigar i Sichuan, omtrent så midt i det kinesiske riket som det går an å kome, sørvest for Beijing. Han var landeigar, handelsmann, politikar og despot. Han skal ha vore hjartelaus mot leiglendingane sine, dreiv dei frå heimane sine om dei ikkje kunne betale han, tvang dei til å selje borna sine eller seg sjølve – til armeen. Han var heldig og døydde på sotteseng like før Folket sin Frigjeringshær tok Sichuan. Så i staden for å straffe han sjølv, tok dei hemn mot ettermælet hans: Liu Wencai vart symbolet på det grufulle styret som kinesiske bønder og arbeidarar hadde over seg før revolusjonen frigjorde dei.

I femten år vart forteljingane om Liu Wencai verre og verre. Så vart dei hogde i stein – eller i alle høve forma i leire og brende: I fyrste fase av Kulturrevolusjonen tok ein kunstnar som heitte Ye Yushan med seg studentane sine og skapte 114 sosialrealistiske skulpturar som viste den hjartelause Liu – og den ufattelege gleda som kom med raudegardistane. Dei står den dag i dag i gardsrommet der Liu i si tid samla inn leiga.

Cai Guo Qiang vaks opp med bileta av skulpturane. Han var åtte år då Kulturrevolusjonen tok til, 18 år då Mao Zedong døydde og 32 år då massakren på den Himmelske freden sin plass hende. Ti år etter den igjen, skapte han sin versjon av Liu sitt gardsrom. Fyrst til Venezia-biennalen i 1999, så til Guggenheim i New York og Bilbao i 2008. Saman med innleigde skulptørar skapte han mest heile den kulturrevolusjonære installasjonen om att, i full skala, med det same uttrykket. Men dei tok ikkje opp att Ye Yushan sine materialblandingar. Dei skapte ikkje for framtida – dei skapte for notida. Då Biennalen opna, var installasjonen enno ikkje ferdig. Då kunstnarane reiste heim ei veke seinare, var forfallet alt tydeleg. Og då biennalen vart avslutta, var det berre støv, leirklumpar og absurde treskjelett att av den storslegne sosialrealismen.

Eg vil så gjerne tru.

Alt vert borte – medan det vert til vert det borte.

Men er det ikkje og slik det vert til, alt det nye me trur på?

Eg tok den tredje pistolen med meg i dag. Eg gjekk til rotasjonsgrinda, eg sa til den metalliske røysta at eg hadde avtale med Elvis, det gjaldt Partiet og den ekstraordinære situasjonen. Klikk sa grinda. Eg gjekk over gardsplassen og inn i vaktrommet. Den metalliske røysta sat til venstre, Elvis kom mot meg frå ei dør eit stykke frå.

Eg kunne ha løfta pistolen, sett tre skot i den metalliske røysta, tre i Elvis, lagt pistolen på skranken, gått roleg ut att – rotasjonsgrinda var ikkje låst for dei som kom innanfrå – og blitt borte.

Det ville ha teke noko tid – ti, femten minutt kan hende, før det hadde blitt slått alarm. Det hadde teke endå nær ein halvtime før nokon hadde teke til å informere dei pårørande.

Truleg ville Lady Raud framleis vere langt nede på dei listene – om ho i det heile teke stod der som anna enn innleigd konsulent for Partiet. Eg ville hatt god tid til å hente den fjerde og siste pistolen, ringe mobilnummeret hennar, beklage at eg var på veg i lunsjpausen, men at direktøren på Cosy Lamps no hadde bestemt seg. Så kunne eg gå inn, gjere på same måten med henne – og bli borte.

Heile byen ville ha eksplodert. Det ville ha kome media frå heile Europa, det ville bli høyringar og granskingar. Dei ville leite etter terroraksjonar og hemmelige brorskap. Litt etter litt ville ettertanken kome, kritikken mot eit eller anna – tilfelle ville bestemme kva – og så ville noko bli endra. Og etter ei stund ville ein ny Elvis stå fram med ei autorisert forteljing om kva det var som hende, kvifor og korleis han no ville syte for at alt vart trygt att.

Ingen ville forstå at det var eit kunstverk. Ikkje før eg ein gong hadde fortalt det sjølv. Eg kunne sjølv ha bestemt om eg ville bli borte i ein ukjend soldat si grav – eller om heile verda skulle synge mine songar.

Men på ein rein impuls der og då så gjorde eg det ikkje. Eg slapp taket i pistolen, tok handa opp av lomma, handhelste og sa at eg skjøna at han ikkje kjende meg att, me hadde talt saman før men det var ikkje viktig – poenget no var denne gravferda. Om han hadde sjanse, ville det ta seg fint ut om han kom. Han skulle tenkje på det. Takk sa eg, adjø.

Eg la den tredje pistolen på ein benk utanfor moskeen og den fjerde ved fontena på Kulturtorget. Så gjekk eg til eit avskrivingsbyrå og kopierte opp songane  til Lolita si gravferd.

Alle pistolane var av same slag: Single action halvautomatiske Crvena Zastava M57 pistolar frå den jugoslaviske armeen.  Eg kjøpte dei og åtte rundar skot (ni skot i kvar runde) av ein deprimert narkotikasmuglar for ti år sidan. Han forstod ikkje borgarkrigen, sa han. Han hadde mista alt, det omfatta hans siste ære.  No var han i klem mellom to gjengar og orka ikkje meir – han ville ha sprit. Eg fekk pistolane mot to flasker blankt og ei flaske brunt brennevin.

Han er ikkje meir.

Til avsnitt 43