Fredagskvelden, då Margareta Ostarcevic hadde klatra inn i bussen som den
aller siste, hadde ho kjent seg nummen i venstresida av andletet, men elles
heilt kald i sjela.
Ustasja, sa ho. Jævla fascistar!
Gjer det vondt? sa fru Meyer. Ho hadde store,
skræmde auge.
Nei, sa Margrethe. Skal me køyre?
Det hadde ikkje vore fleire å vente på.
Politiet hadde teke med seg Sheila Hasina. Dei hadde ikkje sett ut til å ville
tale med andre, dei hadde berre stått og skilt dei to gruppene frå kvarandre,
sett til at dei køyrde kvar sin veg.
Det er det verste eg har sett! sa fru Meyer.
Ikkje eg, sa Margrethe.
For det verste ho hadde sett, var granaten som
gjekk inn gjennom vindauget til stova heime og drap bestemora hennar og hunden
som papa Dragan hadde hatt sidan han var smågut. Hunden heitte Josip og var
svart og glad og hadde aldri gjort nokon noko gale, like lite som bestemor
hadde. Pappa Dragan hadde filma det. Ho hadde sett det hundre gonger minst, røykdottane
og lysglimta oppe i lia, virvaret då han snudde kameraet til der det hadde
slått ned, og det siste, deira eige hus som brått hadde eit stort hol. Ho hadde
høyrt på røysta hans der han sprang: Mama? Mama? Josip?
Ustasja, hadde han sagt. Det var eit ord for
alt vondt. Men han hadde prenta inn i henne at det ikkje var av di dei var
romerske katolikkar eller kroatar, det var av di dei var fascistar.
Fascistar skal du aldri vere redd for. Dei skal
du knuse – og så skal du ikkje tenkje meir på dei! sa papa Dragan. Særleg når
han og mamma – og ein sjeldan gong ein gjest eller to – hadde vore glade og
høgrøysta, like før dei skulle verte triste og tårane skulle ta til å renne. Då
sa han det: Det har ingenting å gjere med religionar – dei er Satans disiplar
alle i hop! sa han. Ver aldri redd dei!
Ho hadde øvd seg i det. Ho hadde sett videoen
med granaten gjennom vindauget og levd seg inn i korleis papa Dragan sprang
bort for å undersøkje. To granatar landar aldri på same plass, sa han. Høyrer
du eksplosjonen, så er faren over. Ho hadde sett andre videoar òg, frå
granatnedslag og granatutskytingar, frå brennande hus og lemping av livlause
kroppar. Eg skal ikkje verte redd, tenkte ho, og såg det om att og levde seg
inn.
Hendingane på fredagen, då to svære mannfolk
hadde kasta seg over Sheila Hasina og fleire andre etterpå hadde gått laus på
henne og dei andre jentene, hadde vore fyrste gong ho opplevde noko slikt på
verkeleg. Men øvinga hadde nytta. Ho vart ikkje redd. Ho var ikkje noko tess
til å slå eller halde fast, og ho hadde kjent det som ho sigla gjennom lufta då
ein av mennene slo ho i andletet med knyttneven. Men ho vart ikkje redd, ho
hadde gått på att, ho hadde ropt til han at han var ein fascist.
Fru Meyer hadde sagt at ho skulle køyre henne
heim då dei kom til byen. Ho skulle parkere bussen og ta sin eigen bil. Då dei
sat i den, fekk dei høyre dei fyrste meldingane om ein væpna politiaksjon ved
Reint & Rimeleg. Dei kopla ikkje at det hadde noko med Ingrid eller Linda å
gjere, men fru Meyer vart skræmd.
Eg mista jenta mi, sa ho. Ho var litt større enn
deg, men ho var ikkje så modig, ikkje så sterk.
Margareta visste ikkje at det var mor til Malin
Meyer ho sat med. Ho sat rådvill og høyrde etter.
Eg skulle ringje den dagen og seie at ho skulle
attende til skulen, sa fru Meyer.
Kva hende?
Orsak meg. Eg trudde du visste. Eg trur mest du
er vaksen. Men du er jo ikkje det. Kor gamal er du?
Eg er tretten år.
Tretten år … Malin var fjorten. Eg er mor
til Malin Meyer.
Ho som vart skoten?
Ja. Kjende du henne?
Nei. Ikkje då ho levde. Men etterpå er det som
eg har vorte kjend med henne. Linda snakkar så mykje om henne.
Gjer ho det?
Ja. Ho seier ho ikkje kan få fred før han som
gjorde det, er teken.
Seier ho kvifor?
Av di ho òg har mista eit barn.
Ja. Det veit eg.
Ho seier at den som kan drepe eit barn, vil gjere det
om att. Difor kjenner ho seg eitt med deg, ho seier at ho gjerne vil verte ven
med deg,
Seier ho det? sa fru Meyer stille. Ho måtte
tørke seg i augekroken. Så var det som ho tok seg saman, som ho kom på at det
var ho som var den vaksne, og denne jenta som var eit barn.
Eg vil gjerne verte ven med deg òg! sa fru
Meyer.
Ingrid og eg kan verte med når Linda skal til
deg! sa Margareta og smilte.
Ja, sa fru Meyer. Det må de gjere.
Men ut over laurdagen kom det fram at det var
ein samanheng mellom den væpna politiaksjonen og det som hadde hendt med
Ingrid. Og på sundagen vart namna offentleggjorde.
Margareta såg seg sjølv utanfrå, nett som om ho
stod med videokamera og såg granaten slå inn hos Ingrid. Ho såg røykdottane
oppe i fjellsida og tenkte at ho visste kven som hadde skote. Det måtte vere
han som hadde truga, det måtte vere Kent Karlsen. Ho gjekk til far sin og kunne
berre kviskre. Ho sette fingeren på avisoppslaget og sa: Det er mor til Ingrid.
Han kviskra attende: Ho venninna di? Ho som brukar vere her?
Ja, sa Margrethe. Ein mann sa han ville drepe
henne. Og no er ho død.
Politiet må jo ta han?
Dei har visst teke han …
Men då det gjekk mot kveld, gjekk ho til far
sin ein gong til.
Sjå – det er han! Han skal halde tale på
torget!
Kven?
Han som truga med å drepe mor til Ingrid!
Mordaren? Kvifor skal han tale?
Eg veit ikkje. Han henta Ingrid på skulen og
stengde henne inne i ein kjellar. Så fekk han folk til å stoppe dei med våpen
då Linda sine vener fann henne. Og så fekk han folk til å gå til åtak på oss då
me kom med ein buss for å hente Ingrid. Og så vart Linda skoten – og no skal
han halde tale!
«Me som held
saman …,» las papa Dragan. Kven held dei saman mot?
Heile måndagen hadde Margareta leita etter
Ingrid. Ho hadde vore heime hos henne, ho hadde ringt, og ho hadde vore utanfor
huset til Kent Karlsen for å sjå etter teikn på om han hadde henta henne att.
Læraren hadde sagt at Ingrid ikkje ville kome på skulen før veka etter, men
ville ikkje fortelje om han visste kor ho var. Papa Dragan ville ikkje ringje
til politiet og spørje, og sjølv våga ho ikkje.
Tysdag
morgon trudde ho ikkje sine eigne auge då ho så avisa. Dei hadde berre Media
Osen heime. «Redningsmann drap fire» stod det på toppen av fyrste side. Namnet på mordaren stod der.
Det var ikkje Kent Karlsen – det var ein som heitte Reinhardt Skjetne. Det sto
at han truleg hadde reist ut for å redde jenta som var bortført av islamistane,
og så hadde det enda med fire døde.
Men det var jo ikkje dei som hadde bortført
henne! sa
Margrethe.
På veg til skulen gjekk ho forbi ein butikk der
det stod fleire aviser utstilt. Alle hadde den same historia – og fremst stod
den med biletet av Ingrid og overskrifta: «Selde du meg, mor?»
Mange andre i klassen hadde òg sett avisene.
Det stod i ein ring rundt Souhaila som ville ha klart svar på korleis ho såg på
at muslimar dreiv med kidnapping og drap.
Det var ikkje muslimar som bortførte Ingrid!
Det var Kent Karlsen! sa Margrethe. På kort tid hadde ringen samla seg rundt
henne i staden. Var ho ei av dei som hadde meldt seg friviljug? Skulle ho
omskjerast? Kvifor gjekk ho ikkje med hijab? Våga ho ikkje stå for det?
Margareta gløymde all trening i å halde hovudet
kaldt og tenkje klart. Ho vart så sint at det kokte inni henne. Dette var ikkje
granatar inn gjennom stovevindauget – dette var verre. Dette var vener og
klassekameratar som brått vende seg mot henne. Dette var ustasja sitt
farlegaste våpen: Makta til å definere bort sanninga og til å skilje ut den som
stod for sanning i eit mindretal.
Og rektor hjelpte han! ropte ho då det ringde
inn.
Det var Brigt Viklimodal som kom til denne
timen òg. Det var både vel og ille. Det kan vere at det trefte han i eit slags
samvit då ein av gutane rekte opp handa med ein gong læraren kom, og sa:
Margareta seier at rektor hjelpte mordaren!
Det var ikkje det eg sa – eg sa at rektor
hjelpte Kent Karlsen å bortføre Ingrid!
Dei ville berre redde henne – for mora hadde jo
selt henne til muslimane!
Roleg nå! sa Bernt Viklimodal. Kva er det som
står på?
Du har vel høyrt at Ingrid vart bortført av
muslimane? sa tre av elevane nærast i munnen på kvarandre.
Margareta klarte ikkje å halde tårene tilbake.
Det var Kent Karlsen som bortførte henne! ropte ho. To vener hjelpte Linda å
finne henne att – og no er dei døde, både Linda og alle som hjelpte dei!
Kven er Linda? sa læraren.
Det er mamma’ til Ingrid. Hugsar du ikkje på
fredag? Ho som hadde vorte truga av Kent Karlsen!
Ho som selde Ingrid til muslimane! sa guten som
hadde starta krangelen.
Bernt Viklimodal beit seg i leppa. Heile
klassen venta spent, som på ei dommaravgjerd. Eg veit ikkje kva som gjekk føre
seg oppe i hovudet hans, truleg leita han etter ein veg utanom dette altfor
alvorlege spørsmålet. Han hadde nok budd seg på ein time med eit eller anna stilleståande
tema som ikkje kravde anna enn at elevane lærte å ta opp att ukontroversielle
fakta – til dømes at «Tyskland er ein forbundsrepublikk med 16 delstatar og ei
komplisert historie». Men så stod han altså framfor ein skuleklasse der det
gjekk krappe bylgjer frå ting han ikkje hadde noko med – og ei av desse sippete
jentene gret til og med.
Altså – Tyskland har seks store elver, freista
han.
Kan ho seie ustraffa at rektor hjelper
mordarar? sa guten med eit flir.
Då peip det i lomma til Margrethe.
Slå av telefonen! sa Viklimodal.
Det er frå Ingrid! sa Margrethe.
Det vart heilt stille i klassen. Til og med
Viklimodal stod og såg på henne utan eit ord, utan å gjere klart kva han venta
på.
Margareta las, høgt: Du kan kome i minnestund
etter mamma si gravferd om du vil.
Margareta skreiv – og las høgt: Takk – eg kjem!
Så løfta ho hovudet, tørka vekk tårene og spurde: Skal eg helse frå klassen?
Alle nikka. Ho såg på guten som hadde vore
hissigast i diskusjonen. Han såg seg til sides, han hadde fått eit usikkert
drag over seg og fann ingen å halde seg i eller til – så han nikka òg. Og
Viklimodal nikka.
Skal helse frå heile klassen, skreiv ho og las
ho.
Det er kan hende slik at vi får gå i gravferda
heile klassen, tenkte Viklimodal høgt. Ingen andre sa noko før det peip i Margareta
sin telefon ein gong til.
I dag er Faadumo si gravferd. Ho gav livet sitt
for meg. Kjem du til henne òg?
Det for eit blaff av frekk trass over andletet
til Margrethe. Kan eg skrive at heile klassen kjem der òg? spurde ho.
Ingen sa noko no heller. Eit par av jentene
nikka, andre såg usikre på kvarandre. Viklimodal stod og var ute av stand til å
svare. Men så kom han på noko:
Det er jo utanfor skuletida! sa han. Det må verte
frivillig!
Eg kjem, las Margrete. Og Ellen og Vera og
Florri,e og?
Eg, sa den fyrste av gutane, han som var nabo
til Florrie. Okey – eg òg, sa han som sat ved sida av han. Og så kom den eine
armen opp etter den andre, og Margareta skreiv namn for namn. Til sist var det
berre tre gutar att som ikkje ville. Og Viklimodal. Det vart tydelegvis litt
pinleg for han, så han sa: Hels og sei at eg vil òg kome!
Få sekund etterpå peip det i Margareta sin
telefon att:
Å – no vart eg glad! Det står så mykje stygt i
avisa. Tusen, tusen takk! las Margrethe.
Kan me no gå laus på dei tyske elvene? sa Bernt
Viklimodal.
Eg tykkjer heile skulen skal stille opp! sa
Margrethe. For Faadumo i dag – og for Linda på fredag!
Til avsnitt 77
Nye avsnitt kvar måndag, onsdag og fredag
Boka er no i sal
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar