17: Intuisjon

             (Samandrag)
            Det vart onsdag. Det var den tiande dagen i månaden. Ein ny blogg kom:

Morgonblogg: Prat

Av Passasjer 81:

I dag har Elvis slips. Ikkje dress, men jakke og slips. Andletet hans er lukka og innvendt. Lady Raud snakkar til han av og til, men får berre korte svar. Eg trur ikkje han er sur på henne, han er berre spent – nervøs kan hende – han går gjennom korleis han skal legge fram spørsmålet han har meldt i skulestyremøtet. Alle sit som dei brukar. Berre ikkje eg. Eit nytt menneske har kome på bussen. Ho har teke min plass. Eg gir vel katten i det – for meg betyr ikkje eit bussete nokon verdas ting. Tvert om – eg set meg hos Mama Harjet.

Det er jo du jo, seier ho. Skulle ikkje du skaffe noko godver?

Eg har møtt ein av dei som arbeider for deg, seier eg. Han heiter Habini eller noko slikt. Ingen hos meg heiter det, seier ho. Nei – han heiter Mehmet og eit eller anna -ini, seier eg. Å, Mehmet, seier ho. Han er ein pratmakar. Han sa at han er professor i filosofi? Seier eg. Ja, det er jo det eg seier, seier ho.

 Det var i går, etter at eg hadde tala med Lady Raud. Eg gjekk runda mi og kom forbi det låge huset til Mama Harjet sitt reingjeringsbyrå. Professoren stod utanfor og venta – døra var låst. Me kom i prat. Han snakka ikkje så godt norsk – men han hadde eit framifrå engelsk. Han hadde stukke frå Irak på Saddam Hussein si tid. Han hadde fått tips om at han var fallen i unåde og hadde kome seg unna og var hamna her i byen til sist.  Det hadde teke to år før han fekk lov til ta seg arbeid, og då hadde det ikkje vore anna til han enn dette. Han var ein slags reserve på Mama Harjet sitt arbeidslag og gjekk inn om nokon var sjuke eller vart kasta ut av landet. Fast jobb fekk han aldri der, han visste ikkje kvifor.

Det var han som brukte biletet med basaren på Lady Raud si verksemd. Han sa at det ikkje var så lett for han å forstå alle dei underlige forholda her i byen, men ein ting hadde han fått tak på, og det var kor grunnleggande viktig basarmentaliteten var i alle relasjonar.  Det er som om folk aldri stenger kremmarbuene sine, sa han.

Eg sa at det var ein ny tanke for meg. Eg trudde mest det  var i kommersiell sektor det var slik, men han meinte at  alle sektorar er  kommersielle her. Eg ymta frampå om  offentleg sektor men då  lo han og sa at ingen er vel meir kommersiell enn dei, for dei er nybegynnarar alle saman. Eg måtte gruble på det ei stund og drøfte nokre eksempel fram og attende med han – men så måtte eg gje han rett. Sjukehusa måler kost-nytte, skulane, biblioteka – for ikkje å snakke om velferdsordningane.

Alle tenkjer ikkje at kunden alltid har rett, sa eg. Nei, sa han. Men alle tenkjer at dei må unngå konflikt . Så alle snakkar kvarandre etter munnen – og du kan ikkje tru på nokon.

Eg ler litt av Mama Harjet sitt likskapsteikn  mellom filosofen og pratmakaren og seier at ho må ha  ein utruleg interessant arbeidsplass. Nei, seier ho, eg får ikkje tak i folk som gjer som eg seier. Dei er for dovne -  eller så er dei for dumme til å skjøne kva eg seier til dei.

Er professoren og dum? Seier eg. Ja, seier ho, han  kan ikkje bone.

Han fortalde om fleire av dei andre som arbeider der, seier eg, han sa at mange har underlege opplevingar og uvanlege kunnskapar  å fortelje om.  Ja – prate kan dei, seier ho, men berre på apespråk.

Eg held fram med spørjinga mi, sjølv  om eg kan sjå at ho heller vil sitje i fred med sine eigne tankar. Han sa at folk her er redde for konfliktar, seier eg, at dei pratar kvarandre etter munnen. Men det gjeld visst ikkje deg? Kva meiner du ? Seier ho skarpt. At du ikkje går av vegen for ein konflikt – at du ikkje er redd for å seie kva du meiner? 

Hos meg finst ingen konfliktar! Seier Mama Harjet med ettertrykk. Om han påsto noko slikt, så er det rett ut!

Nei, nei, nei, seier eg, professoren sa ikkje noko som helst om deg, det er eg sjølv som undrar meg på det. Eg var i to diskusjonar i går som begge handla om at folk snakkar kvarandre etter munnen her i byen. Det er kan hende mykje i det -  men du er eit unntak. Du har karakter – du står for noko, seier eg.

Eg snakkar ikkje nokon etter munnen. Og eg har ingen konfliktar. Seier Mama Harjet.

Nei.

Me sit ei stund. Eg har lyst til å le, men ho vil jo ikkje forstå kvifor, så det vil vere uhøfleg. Der er ein tunnel på vegen, det vert mørkt i bussen og ganske mykje støy så det passar fint å ta ein pause og bytte tema der. Eg tenkjer at Mama Harjet er eit enkelt, sjølvrettferdig menneske som antakeleg vert overgått på alle skalaer av dei fleste som arbeider for henne. Likevel er det ho som er sjefen, og det finst ingen teikn på at det går mot noko endring av det.

Det vart ikkje bruk for den praksisplassen hos deg, seier eg når vi er ute i dagen att. Kvifor det? Seier ho. Har du ikkje høyrt at det var den jenta som vart skoten? Seier eg. Å? Var det det? Seier ho. Og eg tenkjer du, kor feil den er, denne førestellinga om at verda er lita. Mama Harjet har ikkje fått med seg at den same jenta som ho irriterte seg over, sikla på og tilbaud praksisplass   brått er borte og skal gravleggast  til fredag.

Det der med han radioreporteren? Seier ho. Det var eg ikkje klar over. Jaja. Eg har no aldri likt han.

Denne dagen – onsdag den 10. i månaden - fekk Ingrid sin fyrste mens. Dei hadde så vidt snakka om det, ho visste at mor hennar blødde kvar månad. Likevel var det dramatisk for henne at ho vakna med blod senga.

Eg tenkte på mord med ein gong! Sa ho, då ho var komen til hektene sånn nokon lunde. Ho hadde hatt vondt, men hadde ikkje sagt noko, der hadde vore problem nok å snakke om dei siste dagane. Men no hadde ho ein veldig trong til å snakke. Det tok tid. Eit lynkurs i kunsten å bytte bind tok tid. Ein refleksjon omkring det at ho no kunne få barn tok tid. Når alt dette var unnagjort var der ikkje att tid til å sykle. Så Linda Dahlin Loe gjekk på bussen og fann eit ledig sete kort attom midtgangen. Ho gjekk forbi den nye sjefen sin på vegen attover, ho helste, men fekk inga helsing attende. Ho sat vel i si eiga verd.

Ho fylgde ikkje toget av menneske frå busstasjonen, opp hovudgata, over brua og utover langs kaiane. Ho hadde ikkje spesielt lyst å gå distansen saman med den nye sjefen, og dessutan skulle ho jo ikkje møte før tre kvarter etter dei andre. Den tida ville ho bruke til å freiste å melde frå om jobbskiftet på Velferda ein gong til. Ho måtte gje det opp etter ein halv time, men no fekk ho i alle høve lovnad om at ei melding ho hadde lagt i lukka konvolutt skulle bli gitt vidare til Karl Gustav Solberg.

Aziza var ei livlig dame. Ho var glad for å få hjelp, og ho var glad for å få med seg ei som kjente Faadumo.

Faadumo er ein helt! Sa ho. Ho vart skoten – men trur du ho ville døy? Nei! Ho kom seg! Ho kom til sin onkel i Hargeisa. Han forstod ingenting – plutselig var der ein jentunge på døra – min far, din bror, Abdul er død, min bror, din brorson, Ghedi, er død. Eg – din bror si dotter – døyr om ikkje du tek meg til ein god lækjar. Og no er ho her! Ingen kan knekke Faadumo!

Ja – no er ho her med si mor, sa Linda.

Aziza såg fort på henne og sa ja.

Si mor – som har budd her i mange år! Sa  Linda.

Ja, sa Aziza.

Saman med ein mann som ikkje er Linda sin far.

Jo! sa Aziza.

Nei – for han døydde jo på vegen til Hargheisa, sa Linda.

Ja – men det var ein annan far!

Åja! Sa Linda, og lo hjarteleg. For i Somalia er det nett som i Europa – kvinner bytter menn  like ofte som dei bytter truser.

Nei – ikkje Somalia – berre i Somaliland! Sa Aziza, og lo like godt. Etterpå sa ho at Linda ikkje var dum og at det var litt vanskeleg, for ho likte helst å vere saman med dumme folk. Det er mykje enklare, sa ho.

Men ikkje så morosamt, sa Linda.

Nei! Ikkje så morosamt!

Dei gjorde unna vaskinga i eit veldig tempo, slik at dei var ferdige og hadde god tid då bebuarane kom frå jobben.   Dei kom i drosje, fekk hjelp med kvar sin ryggsekk – og sprang opp trappene til kvar sitt rom.

Arnt Helge heitte han som Linda helst ville bli kjend med. Ho var på hans rom, sjølv om ho var ferdig med vaskinga der. Han sprang forbi henne utan å helse og inn til stova. Der sette han seg framfor eit akvarium han hadde der.

Sjå! Sa han. Fisk!

Linda sette seg ved sida av han og såg.

Blå fisk! Sa han, og peikte.

Rød fisk! Sa Linda, og peikte. Han lo.

Dei sat slik til dei hadde peikt ut alle fiskane. Då peikte Linda på ei plante og sa: Grøn fisk!

Han lo stort, snudde seg, fekk sjå Aziza, ropte på henne og lo og peikte på planten og sa: Ikkje grøn fisk! Går ikkje an!  Og Aziza  slo hendene saman og lo og lest som ho kjefta på Linda.

Då han var ferdig, sa Linda: Hei Arnt Helge – hugsar du meg?

Vaskedame! Sa han. Ho tok fram caps’en frå Eit levande sentrum. Det gjekk ikkje noko lys op for han, men han såg seg rundt, studerte Aziza  og sa: Ikkje syngedame.

Linda tok fram ei bilde av Faadumo og viste han. Han lo høgt og sa: Syngedame! Sjå! Sa han til Aziza . Syngedame!

Aziza  lo. Han hugsar ikkje deg – berre Faadumo! Arnt Helge og Linda lo med.

Linda hadde fleire bilete. Han tykte et var moro å sjå på dei. Ho hadde klippa dei fleste frå avisa. Det var ordføraren, ein skodespelar, ei dame frå eit reklamebilde – Malin. Han såg uinteressert på dei fleste, sa berre «humm» og rista på hovudet. Men då han såg Malin sette han seg på huk og ulte, nett som han hadde gjort på gardsplassen fyrste gong ho såg han.

Nei men – Arnt Helge? Kva er det? Sa Linda.

Pang pang! Farlig mann! Sa han.

Ho viste han eit bilde frå ein kinoreklame, ein mann med pistol. Sånn? Sa ho.

Humm! Sa han og rista på hovudet. Film! Sa han.

Ho viste ei ku. Mjølk! Sa han og lo. Og dermed for han ut på kjøkkenet for å finne mjølk i kjøleskapet. Mø! Mø! Mø! Sa han. Og lo.

Dei pakka saman utstyret sitt, sa farvel til han. Han fylgde dei til døra, peika på Aziza  og sa: Ikkje syngedame! Og lo.

Eg trur han såg kva som hende – og eg trur han kan fortelje oss kven som gjorde det, sa Linda då dei var i bilen. Me treng berre å få tak i eit bilde av han som gjorde det – så kan han fortelje oss om det er rette mannen.

Men då er det jo ikkje noko problem! Sa Aziza . Kor mange menn finst i byen her? For det kan jo ikkje vere nokon frå ein annan by?

Då dei kom attende til parkeringsplassen var døra til kontor- og lagerbygget låst. Mehmet stod utanfor. Linda var glad for å sjå han.

Korleis var First day in service of Purity and Dignity? Sa han.

Linda fekk ein sterk trong til å fortelje han om kva ho var så oppteken av. Aziza  sa at når sjefen ikkje var til stades, kunne dei berre sleppe nøklane i brevsprekka og dra heim. Ho takka for i dag – og slik vart Mehmet og Linda ståande og snakke.

Han hadde sjølvsagt høyrt om drapet. Det hadde undra han korleis det vart omtalt i det offentlege romet: Media skreiv side opp og side ned om den påkjenninga det hadde vore for radioreporteren, medan sjølve drapet såg ut til å vere ferdig etterforska så fort nokon hadde lansert ein teori. Det kunne vere handlinga til ein utilrekneleg  –  ei ulukke – noko som aldri ville kunne oppklarast.

Eg har sjølv mista eit barn. Eg trur det er grunnen til at dette opptek meg så sterkt. Det vart heller ikkje oppklart – eller: Det vart handsama som ei ulukke. Sjølv om eg hadde sett kva som hende – sjølv om han hadde freista drepe meg og medan sonen min døydde – så vart han frikjend. Eg orkar ikkje tenkje på at noko liknande er i ferd med å hende om att.

Dette gjer meg svært vondt å høyre. Tvilar du på at politiet finn ut kva som hende?

Ja. Og sjølv om dei finn det ut, så tvilar eg på om retten dømer i samsvar med det.

Så du har tenkt å finne bevis sjølv?

Nei – eg har ikkje tenkt. Men eg får ikkje ro. Eg må berre gjere noko.

Kva slag teoriar har du – så langt?

Anten hadde einkvan fordel av om Malin vart borte. Ho hadde ein far som ikkje visste om henne – eller ikkje skulle vite om henne. Eller så var ho det einaste offeret i noko som skulle ha vore ei større terrorhandling. Einkvan skulle drepe mange – så fann dei berre henne der då han kom.

Kven var faren?

Det veit eg ikkje. Antakeleg veit berre mor hennar det – og ho vil ikkje fortelje det. Ikkje enno i alle høve.

Besteforeldra då?

Det har eg ikkje tenkt på.  Det var ein god idé. Takk skal du ha!

Og terrorsporet – kva slags tanke kunne ligge bak det?

Det kunne sjølvsagt vere ei høgreradikal gruppe, ei som meiner som nazistane at psykisk sjuke må drepast for  at ikkje rasen skal degenerere. Men eg har aldri høyrt nokon hevde noko slikt. Dei brukar å vende aggresjonen mot innvandrarar.

Kan det vere ein intuisjon du har – at det er same mann som drap ditt barn som og har drepe dette?

Linda kjende underlivet sleppe taket att eit sekund. Ho kom til hektene før det gjekk gale – denne tanken hadde ho ikkje våga å sjå i auga. Men ho hadde hatt den heile tida, det kjende ho no.

Det kan ikkje finnast slike intuisjonar? Det er jo heilt overtruisk?

Eg trur menneska sansar mykje meir enn me klarar å gjere oss bevisst. Det me ikkje kan forstå eller vite eller sjå klart, det kan erfaringsbakgrunnen vår fylle ut slik at me får ei aning av samanhengar som me ikkje kan forklare. Det er intuisjon. Det er ikkje overtruisk. Ofte kan ein kome fram til kunnskap gjennom å fylgje intuisjonar. Det er som når ein skriv ein vitskapeleg artikkel der ein startar med konklusjonen og så resonnerer seg fram til bevisrekka bakfrå. Det er i røynda slik den naturvitskapelege metodikken er. Ein hypotese er jo ikkje noko bevis – nokre gonger er den sett på rein intuisjon. Så får undersøkingane avgjere om den held – eller om den ikkje held.

Kva er bakgrunnen din?

Eg er filosofilærar frå universitetet i Bagdad.

Kvifor er du reservearbeidar her?

Av di vår store leiar ikkje ynskjer å gje meg fast arbeid. Men ho vil gjerne ha meg som ein ståande reserve – bokstaveleg talt.

Kvifor er ho ikkje her?

Ho er vel ute om målar opp nye lokalar for å gje anbod på reingjering.

Eg får lyst til at du og skal bli med å finne ut ting om Malin Meyer. Ein tidlegare arbeidskamerat er med frå før. Ho har og vore utsett for drapsforsøk, ho mista far sin og bror sin. Ho kjenner same uroa som eg – og me arbeider godt saman.

Eg har nok ikkje kvalifikasjonane. Eg kom meg unna i tide – ingen har skote på meg eller slått meg helselaus. Men det gjekk slik med fleire av dei som sa eg var dum som stakk frå ein god jobb på universitetet. Det var ikkje sikkert eg ville få nokon like god jobb der eg kom, sa dei. Og dei fekk langt på veg rett. Men eg lever. Det gjer ikkje dei.

Kan du kome til meg i kveld? Sa Linda.

Det er ei stor ære! Sa han. Hjarteleg takk. 

Til avsnitt 18